ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Ι. ΜΕΙΖΩΝ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Διαταραχή του συναισθήματος που χαρακτηρίζεται από καταθλιπτική διάθεση, άγχος και ανησυχία.

Συμπτωματολογία : Ι. Διαταραχές σκέψης

1. Δυσκολία συγκέντρωσης
2. Επιβράδυνση σκέψης

ΙΙ. Διαταραχές περιεχόμενου σκέψης

1. Ενασχόληση με τον θάνατο και την αυτοκτονία.
2. Υποτίμηση του Εγώ.
3. Σύνδρομο Cotard (βλέπε Σύνδρομα)

ΙΙΙ. Διαταραχές της Αντίληψης

1. Σύντονες με το συναίσθημα
2. Μη – σύντονες με το συναίσθημα
3. IV. Διαταραχές της ψυχοκινητικής βούλησης
4. Μειωμένη επικοινωνία
5. Μειωμένη ενεργητικότητα
6. Ευσυγκινησία
7. Κλινοφιλία
8. Χαμηλός τόνος φωνής
9. Υποκινησία
10. Διαταραχές ύπνου
11. Αϋπνία
12. Υπερυπνία (ΜΚΔ με άτυπα χαρακτηριστικά)
13. Αφυπνίσεις & διαταραγμένος ύπνος
14. Πρώιμη πρωινή αφύπνιση

VΙ. Διαταραχές διατροφής

1. Μείωση όρεξης & απώλεια βάρους
2. Αύξηση όρεξης (ΜΚΔ με άτυπα χαρακτηριστικά)

Πορεία και Πρόγνωση :  – Ύφεση μετά από 4-8 μήνες άνευ Φ.Α.

– 50% των ασθενών δεν ξανά εμφανίζει κατάθλιψη

– 10% των ασθενών εμφανίζουν επεισόδια μανίας

– 0.4% των ασθενών εμφανίζουν ψυχωσική συμπτωματολογία

Μελαγχολικά συμπτώματα :  1. Ανηδονία

2. Πρωινή δυσθυμία
3. Πρωινή αφύπνιση   Μελαγχολική
4. Ανορεξία & απώλεια βάρους Κατάθλιψη
5. Υπέρμετρη ενοχή
6. Μειωμένη libido
7. Έντονη ψυχοκινητική επιβράδυνση

Η Μείζων Κατάθλιψη παρουσιάζεται συχνότερα σε ηλικιακό φάσμα από 25 – 40 ετών.

Επιδημιολογία : Γυναίκες προς άνδρες 2:1.

Εποχική Κατάθλιψη :

– Tύπος Α (Φθινόπωρο και αρχή Χειμώνα)

– Τύπος Β (Άνοιξη και Καλοκαίρι)

Εμπλέκεται το σύστημα Μελατονίνης

Διαφορική Διάγνωση : 1. Πένθος : Θεωρείται φυσιολογική αντίδραση εφόσον δεν υπερβαίνει το αναμενόμενο χρονικό διάστημα που ορίζεται από τις πολιτισμικές συνήθειες και δεν παρουσιάζεται μειωμένη έκπτωση λειτουργικότητας, υπερβολική ενοχή, αυτοκτονικός ιδεασμός & ψυχωσικά συμπτώματα. Εάν υπάρχει κάποιο από τα παραπάνω , τότε πρόκειται για “επιπλεγμένο πένθος”.

2. Διαταραχές Προσωπικότητας : Οι ΔΠ συχνά περιλαμβάνουν καταθλιπτικά στοιχεία.
3. Σχιζοφρένεια : Η χρόνια κατάθλιψη οδηγεί σε απόσυρση και έκπτωση λειτουργικότητας (όπως στην Σχιζοφρένεια) αλλά βασικό κριτήριο για την Δ/Δ είναι ότι το συναίσθημα στην κατάθλιψη είναι καταθλιπτικό και όχι αμβλύ ή επιπεδωμένο. Επίσης, δεν αναφέρονται ποτέ θετικά συμπτώματα της Σχιζοφρένειας.
4. Φαρμακοεπαγώμενη Συμπτωματολογία : Η καταθλιπτική συμπτωματολογία περιλαμβάνεται στις ανεπιθύμητες ενέργειες πολλών φαρμάκων.
5. Σωματικές νόσοι : Είτε εντοπισμένες στο ΚΝΣ είτε συστηματικές.

ΙΙ. ΔΥΣΘΥΜΙΑ

• Ως Δυσθυμία μπορεί να νοηθεί επεισόδιο σχετικώς ελαφράς κατάθλιψης με χρόνια πορεία.
• Το καταθλιπτικό συναίσθημα παρουσιάζει διακυμάνσεις σε ένταση, εμφανίζει ικανή αντιδραστικότητα σε εξωτερικά ερεθίσματα (βελτίωση), αρκεί να εμφανίζεται σχεδόν καθημερινά σε ένταση μικρότερη από το ΜΚΕ.

Η διάγνωση τίθεται εφόσον :

1. Η κατάσταση διαρκεί τουλάχιστον 2 έτη.
2. Δεν διακόπτεται από περίοδο φυσιολογικού συναισθήματος > 2 μηνών.
3. Επηρρεάζει την λειτουργικότητα του ατόμου και προκαλεί δυσφορία.
4. Δεν είναι επακόλουθο σχιζοφρένειας ή άλλης ΨΣ.
5. Δεν οφείλεται σε τοξική ουσία.
6. Δεν ακολουθεί την μερική ύφεση της ΜΚΔ.

Κλινική πορεία :

1. Έλλειψη ενδιαφέροντος
2. Έλλειψη αυτοπεποίθησης
3. Ασταθείς ενοχές
4. Τάση για απόσυρση
5. Κοινωνική απομόνωση και ευερεθιστότητα.
6. Διαταραχή σε όρεξη & ύπνο
7. Συχνά κλάματα
8. Δυσκολία συγκέντρωσης
9. Αναποφασιστικότητα

• Η πορεία της νόσου είναι χρόνια με διάρκεια πολλών ετών με περιόδους έξαρσης & ύφεσης.
• Η πρόγνωση είναι 20% προς ΜΚΔ και 20% προς Μανιακό επεισόδιο.
• Επιδημιολογία : 5-6% του γενικού πληθυσμού με ισότητα των 2 φύλων.
• Συνυπάρχει με Αγχώδεις διαταραχές, Χρήση ουσιών, Αλκοολισμό, & Διαταραχές Προσωπικότητας (ΔΠ).

ΙΙΙ. ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Χαρακτηρίζεται από υποτροπιάζοντα επεισόδια συναισθηματικής διαταραχής με τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο.

Το Μανιακό επεισόδιο χαρακτηρίζεται από την παθολογικά ”ανεβασμένη” διάθεση ή την διαχυτική διάθεση.

Συμπτωματολογία : Ι. Διαταραχές σκέψης

1. Επιτάχυνση της σκέψης (πίεση ιδεών)
2. Λογόρροια/ιδεόρροια
3. Ιδεοφυγή

ΙΙ. Διαταραχές περιεχόμενου σκέψης

1. Υπερτιμημένες ιδέες μεγαλείου
2. Άκρατη αυτοπεποίθηση
3. Υπερτιμημένες ιδέες

3.1. Μεγαλομανιακό

3.2. Αναφοράς

3.3. Διωκτικό

ΙΙΙ. Διαταραχές της Αντίληψης

1. Ακουστικές ψευδαισθήσεις (ποτέ σε 3̊ πρόσωπο)
2. Σπάνια οι υπόλοιπες ψευδαισθήσεις

1. Διαταραχές της ψυχοκινητικής βούλησης
2. Αυξημένη στοχοκατευθυνόμενη δραστηριότητα
3. Ανάρμοστη συμπεριφορά
4. Χαρτοπαιξία, οικονομικές επενδύσεις, δάνεια.

1. Διαταραχές ύπνου
2. Μεγάλη μείωση συνολικών ωρών ύπνου 24ώρου.

VΙ. Διαταραχές διατροφής

1. Αύξηση όρεξης αλλά κακή διατροφή λόγω του ότι δεν βρίσκει χρόνο να σιτιστεί.

VΙΙ. Διαταραχές σεξουαλικότητας

1. Αυξημένη σεξουαλικότητα
2. Ερωτική αχαλίνωτη συμπεριφορά

Πορεία και πρόγνωση : – Αυτοπεριορίζεται εντός 2-4 μηνών.

– 80-90% θα υπάρξει επανάληψη μανιακού επεισοδίου.

– Πολλά επαναλαμβανόμενα επεισόδια μανιακά και καταθλιπτικά.

– 1ο επεισόδιο 18-20 ετών.

– Υποτροπή από 6 μήνες έως και 2 έτη.

– Μετάπτωση (ονομάζεται η απουσία νορμοθυμίας μεταξύ των   επεισοδίων)

– Ταχείας εναλλαγής επεισόδια (4 επεισόδια κατά έτος)

– Προδιαθεσικοί παράγοντες (γυναικείο φύλο, φαρμακευτική αγωγή & δυσλειτουργία θυρεοειδούς).

Τύποι Μανιακού Επεισοδίου : 1. Χωρίς ψυχωσική συμπτωματολογία

2. Με ψυχωσικά σύντονα με το συναίσθημα
3. Με ψυχωσικά μη-σύντονα με το συναίσθημα
4. Υπομανιακό επεισόδιο
5. Μεικτό επεισόδιο

Τύποι Διπολικής Διαταραχής : 1. ΔΔ τύπου Ι (1% του πληθυσμού)

2. ΔΔ τύπου ΙΙ (0.4-5% του πληθυσμού)
3. Κυκλοθυμία
4. ΔΔ τύπου ΙΙΙ (φαρμακευτική ΔΔ)

Διαφορική Διάγνωση :

ΠΡΟΣΟΧΗ σε διαφορετικό πολιτισμικό επίπεδο.

1. Διπολική Διαταραχή Σχιζοφρένεια
2. Διπολική Διαταραχή vs. Κυκλοθυμία & Διαταραχές Προσωπικότητας (ΔΠ)
   • Ένταση και διάρκεια επεισοδίων

3. Διπολική Διαταραχή vs. Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή
   • Υπολειμματικά ψυχωσικά συμπτώματα

4. Διπολική Διαταραχή vs. Σωματικές νόσους
   • Σύφιλη, MS, Εγκεφαλίτιδες, Όγκοι ΚΝΣ

5. Διπολική Διαταραχή vs. Φαρμακοεπαγόμενη συμπτωματολογία

Αιτιοπαθογένεια Συναισθηματικών Διαταραχών

1. Γενετικοί παράγοντες → Κληρονομικότητα
2. Περιβαλλοντικοί παράγοντες → Αντίξοες συνθήκες

→ Στρεσσογόνα γεγονότα πρώιμης ζωής

→ Απώλεια γονέα (πριν από την ηλικία των 12 ετών)

→ Παιδική κακοποίηση (σωματική & σεξουαλική)

→ Ανεργία, διαζύγιο, πένθος, οικονομική κρίση

→ Κατάχρηση/εξάρτηση/απόσυρση από αλκοόλ- ουσίες

Ψυχολογικές Θεωρίες Συναισθηματικών Διαταραχών

1. Ψυχαναλυτική Θεωρία :

1.1. Προκαλείται όταν το άτομο στρέφει στον εαυτό του συναισθήματα τα οποία παλαιότερα κατεύθυνε σε κάποιο απολεσθέν αντικείμενο αγάπης.

1.2. Αρνητικά συναισθήματα ως επί των πλείστων τα οποία είναι υπεύθυνα για τις εκδηλώσεις κατάθλιψης, χαμηλής αυτοεκτίμησης, ιδέες αναξιότητας, ενοχές & αυτοκαταστροφικό ιδεασμό.

1.3 Προβλήματα μητέρας – βρέφους.

2. Γνωσιακή Θεωρία : Αποτέλεσμα παθολογικών γνωσιών του ατόμου, οι οποίες αφορούν στον εαυτό (αναξιότητα), στο περιβάλλον (εχθρικό) και το μέλλον (χωρίς ελπίδα).

3. Συμπεριφορική Θεωρία : Αντίδραση σε αλλαγή καταστάσεων του περιβάλλοντος αλλά ο ασθενής αδυνατεί να προσομοιωθεί ο ίδιος σε αυτές.

4. Συστημική Θεωρία : Αποτέλεσμα αντίδρασης σε επικείμενες αλλαγές στο σύστημα οικογένειας και ρόλων αυτής.

Θεωρίες Νευροδιαβιβαστικών συστημάτων

1. Υπόθεση Μονοαμινικής ανεπάρκειας

Η κατάθλιψη προκαλείται από την ελάττωση της μονοαμινικής νευρομεταβίβασης (κυρίως Σεροτονίνης, Νορεπινεφρίνης και πιθανών Ντοπαμίνης), η δε θεραπεία της επιτυγχάνεται με την αποκατάσταση της νευρομεταβιβαστικής ατής έλλειψης.

2. Υπόθεση Ρύθμισης των μετασυναπτικών υποδοχέων

Η κατάθλιψη προκαλείται από την ”ανοδική ρύθμιση” των μετασυναπτικών υποδοχέων (κυρίως των β-αδρενεργικών και των σεροτονινεργικών τύπου 2), η οποία είναι παθολογική.

3. Υπόθεση της Νευροπλαστικότητας

Η κατάθλιψη σχετίζεται με ελάττωση της νευρογένεσης στον Ιππόκαμπο & Προμετωπιαίο φλοιό. Με την αντικαταθλιπτική θεραπεία, η καθοδική ρύθμιση των μετασυναπτικών υποδοχέων προκαλεί ανοδική ρύθμιση ενδοκυττάριων συστημάτων, τα οποία διεγείρουν την αντιγραφή και μεταγραφή του DNA, με αποτέλεσμα την προαγωγή της νευρογένεσης και την αποκατάσταση της στα φυσιολογικά επίπεδα.

Δομικές Αλλοιώσεις Συναισθηματικών Διαταραχών

1. Μείωση όγκου προμετωπιαίου φλοιού (κυρίως ΑΡ)

1.1. Μείωση όγκου Ιππόκαμπου

1.2. Μείωση όγκου Βασικών γαγγλίων

2. Αύξηση όγκου Αμυγδαλοειδούς πυρήνα

Θεραπεία ΜΚΔ :

• Όλα τα αντικαταθλιπτικά δρουν μέσω της αύξησης των μονοαμίνων στην νευρωνική σύναψη.

1. Φαρμακοθεραπεία με : SSRI’s (Citalopram, Escitalopram, Sertraline, Paroxetine, Fluoxetine, Fluvoxamine)

– SNRI’s (Velanfaxine, Duloxetine)

– MAOI (Moclovemide=Aurorix)

– TCA’s (Amitriptiline, Doxepine, Trazodone, Chlorimipramine)

– ΑΨ αγωγή (SGA’s)

– Λίθιο

– T3 – T4 (χαμηλές δόσεις)

– Βουσπιρόνη (έως 90 mg ημερησίως)

– Χλωριμιπραμίνη Ι.V. για γρήγορη ανταπόκριση (50-100 mg ημερησίως)

– Αντιεπιληπτικά (Βαλπροϊκό, Λαμοτριγίνη, Καρβαμαζεπίνη)

– Βενζοδιαζεπίνες

2. Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT) : Σε ασθενείς με έντονο αυτοκαταστροφικό ιδεασμό, εμβροντησία, έντονη ψυχοκινητική διέγερση, σε ασθενείς που δεν επιτρέπεται φαρμακευτική αγωγή per os (εγκυμοσύνη).
3. Φωτοθεραπεία

4. Στέρηση του ύπνου

5. Επαναλαμβανόμενος Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός

Θεραπεία Μανιακού Επεισοδίου :

1. Φαρμακοθεραπεία με : Αντιψυχωσικά (Αλοπεριδόλη, Ζουκλοπενθιξόλη, Χλωροπρομαζίνη, Ολανζαπίνη, Ρισπεριδόνη, Αριπιπραζόλη, Κουετιαπίνη & Ζιπρασιδόνη). Τέλος, χρησιμοποιείται Κλοζαπίνη αλλά εσχάτως.
2. Λίθιο (καθυστερημένη δράση αποτελεσματικότητας)
3. Αντιεπιληπτικά (Βαλπροϊκό, Καρβαμαζεπίνη, Λαμοτριγίνη)
4. Αγχολυτικά/Ηρεμιστικά (Βενζοδιαζεπίνες, Μη Βενζοδιαζεπίνες)
5. Ηλεκτροσπασμοθεραπεία : Πολύ αποτελεσματική
6. Συνδιαστική αγωγή : – ΒΖΔ με τα λοιπά φάρμακα

• Βαλπροϊκό ή Λίθιο με ΑΨ
• Λίθιο με Βαλπροϊκό ή Καρβαμαζεπίνη

Θεραπεία ΜΚΔ – Διπολικής Διαταραχής :

1. Γνωσιακή ψυχοθεραπεία
2. Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία
3. Συστημική ψυχοθεραπεία
4. Διαπροσωπική ψυχοθεραπεία
5. Θεραπεία κοινωνικών ρυθμών
6. Ψυχοεκπαίδευση (διδασκαλία για σωστή χρήση Φ.Α., εκμάθηση σωστών συνηθειών ζωής, εκπαίδευση για την έγκαιρη αναγνώριση της συμπτωματολογίας)