- Ως αυτοκαταστροφική συμπεριφορά θεωρείται η οποιαδήποτε εκ προθέσεως ενέργεια του ατόμου που προκαλεί την σωματική βλάβη του ή τον θάνατο του. Συνδέεται με ψυχική νοσηρότητα και συχνά σφραγίζει μια περίοδο απελπισίας, αβοηθητότητας και απόγνωσης.
- Ξεκινάει με αυτοκαταστροφικό ιδεασμό, προχωρά στην απόπειρα αυτοκαταστροφής και καταλήγει στην αυτοκτονία. Η φασματική διάσταση των άνωθεν δεν είναι απαραίτητο να λειτουργεί ως συνεχές.
Η προσέγγιση της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς κατηγοριοποιείται ως εξής :
Κοινωνιολογική : Ποσοτικές διαβαθμίσεις ενός συνεχούς που προσδιορίζεται από κοινωνικές/περιβαλλοντικές παραμέτρους.
Επιδημιολογική : Οι απόπειρες και οι επιτυχημένες αυτοκτονίες μπορούν να θεωρηθούν ως διαφορετικά αλλά σε στενή σχέση φαινόμενα.
Ψυχιατρική : Η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά είναι επακόλουθο υποκείμενης ψυχοπαθολογικής κατάστασης του ατόμου.
- Ανά 20 sec γίνεται μια αυτοκτονία και ανά 1 sec γίνεται 1 απόπειρα αυτοκαταστροφής.
- Age risk 15-44 ετών, με υπεροχή των ανδρών σε σύγκριση με τον γυναικείο πληθυσμό.
- Τα “Αυτοκτονικά Ισοδύναμα” (δλδ συμπεριφορές δυνητικά αυτοκτονικές) όπως η μη τήρηση της φαρμακοθεραπείας σε ασθενείς με σοβαρά παθολογικά προβλήματα, η επικίνδυνη οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ κ.α., πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν.
- Η επικίνδυνη περίοδος για αυτοκτονία είναι στην αρχή ή στο τέλος του καταθλιπτικού επεισοδίου.
Νευροβιολογία : α. Υποδραστηριότητα του Σεροτονινεργικού συστήματος (↓ επίπεδα του μεταβολίτη της Σεροτονίνης 5ΗΤΙΑΑ στο ΕΝΥ, χαμηλά επίπεδα Σεροτονίνης γενικώς σε Προμετωπιαίο φλοιό, Στέλεχος εγκεφάλου.)
β. Διαταραχές άξονα ΥΥΕ (↑ επίπεδα CRH & κορτιζόλης ούρων 24ωρου)
γ. Stress – Προδιάθεση, Κληρονομικότητα
Παράγοντες κινδύνου : α. Προδιαθεσικοί παράγοντες (χρόνιες καταστάσεις που καθιστούν το άτομο ευάλωτο)
β. Εκλυτικοί παράγοντες (οξείες καταστάσεις)
γ. Ευοδωτικοί παράγοντες (αυξάνουν την έκθεση στα άνωθεν 2)
Ψυχικές διαταραχές και αυτοκτονικότητα :
- Συναισθηματικές Διαταραχές (ΜΚΔ: 15-19% θα καταλήξουν αυτοκτονώντας)
- Σχιζοφρένεια (5-10% καταλήγουν με αυτοκτονία — 20% πραγματοποιούν απόπειρα)
- Αλκοολισμός (11-15% κίνδυνος θανάτου από αυτοκτονία)
- Κατάχρηση ουσιών
- Οργανικά ψυχοσύνδρομα
- Αγχώδεις Διαταραχές
- Διαταραχές Προσωπικότητας (Οριακή, Αντικοινωνική)
Συννόσηση : – Καρκίνο (κυρίως άνδρες)
– Χειρουργημένους ασθενείς
– Νευρολογικούς ασθενείς
– Καρδιολογικούς ασθενείς (προσοχή σε φαρμ. αγωγή με κλονιδίνη & ρεζερπίνη)
– Ενδοκρινολογικούς ασθενείς (Cushing’s syndrome, Klinefelter, Θυρεοτοξίκωση)
– Αυτοάνοσους ασθενείς (ΣΕΛ, HIV, RA)
Εποχικότητα : α. Οι περισσότερες αυτοκτονίες γίνονται περισσότερο την περίοδο της Άνοιξης (αρχές καλοκαιριού) και μειώνονται το Φθινόπωρο και τον Χειμώνα.
β. Είναι πιο έντονη για τους άνδρες καθώς και για άτομα με ψυχιατρικό αναμνηστικό.
γ. Ως αιτιολογία πιθανολογείται η εποχικότητα των συναισθηματικών διαταραχών και η εποχική έξαρση διάφορων σωματικών νοσημάτων.
Θεραπεία : α. Διάγνωση με κλίμακες του Beck & Pierce.
β. Ψυχιατρική νοσηλεία (εκούσια ή ακούσια)
γ. Φαρμακευτική αγωγή με Λίθιο (αυτοκτονικά άτομα με συναισθηματικές διαταραχές), Κλοζαπίνη (αυτοκτονικά άτομα με σχιζοφρένεια & σχιζοσυναισθηματική διαταραχή ) & ΒΖΠ (για την μείωση του άγχος)
δ. ΗΣΘ (μειώνει για βραχύ χρόνο την αυτοκτονικότητα)
ε. Ψυχοθεραπεία
Παράγοντες κινδύνου για αυτοκτονική συμπεριφορά σε ηλικιωμένους
- Βιολογικοί παράγοντες : α. Υπολειτουργία Σεροτονινεργικού συστήματος
β. Δυσλειτουργία νευρωνικών κυκλωμάτων που ενέχονται στη ρύθμιση του συναισθήματος.
- Ψυχιατρικές διαταραχές
& Ψυχιατρικά συμπτώματα : α. Κατάθλιψη
β. Κατάχρηση αλκοόλ
γ. Αρχικά στάδια Άνοιας
δ. Απελπισία
ε. Απόπειρα αυτοκτονίας στο παρελθόν
- Χαρακτηριστικά προσωπικότητας : α. Παρορμητικότητα/επιθετικότητα
β. Μειωμένη ικανότητα επίλυσης προβλημάτων
- Ψυχοκοινωνικοί λόγοι : α. Οικονομικοί λόγοι
β. Συζυγική δυσαρμονία
γ. Έλλειψη υποστήριξης
δ. Πρόσβαση στα μέσα (πιστόλι, μαχαίρι, σχοινί)
ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ
- Ο αλκοολισμός περιλαμβάνεται σε σειρά ψυχιατρικών καταστάσεων με υψηλό κίνδυνο αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.
- Ο κίνδυνος θνησιμότητας ανέρχεται σε 11-15% και το age risk είναι 40-50 ετών.
- Η αυτοκτονία είναι όψιμο φαινόμενο της κατάχρησης/εξάρτησης από αλκοόλ εάν αναλογιστεί κάποιος την έναρξη της κατάχρησης αλκοόλ.
- Συννόσηση 80-90% με καταθλιπτική διαταραχή
Παράγοντες αυτοκτονίας :
- Πρόσφατα Αρνητικά Ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής
- Διαπροσωπικές σχέσεις (κακές)
- Θάνατος συγγενικού προσώπου
- Κακή σωματική υγεία (παθολογικά αίτια)
- Κακή εργασιακή σχέση (άνεργος, οικονομικές δυσχέρειες)
Σύνδρομο απόσυρσης από το αλκοόλ
- Άτομα τα οποία έχουν εκδηλώσει ανοχή στο αλκοόλ και σταμάτησαν την λήψη του, μπορούν να εκδηλώσουν συμπτωματολογία από ήπιας μορφής έως το απειλητικό για την ζωή, τρομώδες παραλήρημα (delirium tremens).
- Τα πρώιμα συμπτώματα αρχίζουν 24h από την διακοπή του αλκοόλ :
- Υπερδιέγερση του ΑΝΣ με ταχυκαρδία, υπέρταση, τρόμος, υπερθερμία, αναπνευστική αλκάλωση.
- Διαταραχές του ύπνου με καθυστέρηση επέλευσης ύπνου, αυξημένος ύπνος REM, λιγότερος βαθύς ύπνος σε στάδια ΙΙΙ-IV.
- Γαστρεντερολογικά προβλήματα με ανορεξία, ναυτία, εμέτους.
- Ψυχολογικά προβλήματα με ανησυχία, άγχος, ευερεθιστότητα, πτωχή συγκέντρωση, διαταραγμένη μνήμη, επηρεασμένη κρίση & ψευδαισθήσεις.
- Σπασμοί άνευ ιστορικού κρίσεων.
- Η αντιμετώπιση των συνδρόμων είναι καλύτερα να γίνεται ενδονοσοκομειακά.
Θεραπεία :
- Χορήγηση Θειαμίνης 100 mg Ι.Μ. or I.V.
- Καταστολή με Χλωροδιαζεποξίδη (Oasil) ή Διαζεπάμη (Stedon).
- Αποκατάσταση του ισοζυγίου υγρών/ηλεκτρολυτών.
- Αντιμετώπιση των σπασμών εάν υφίστανται.