ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ & ΕΦΗΒΙΚΗΣ

ΗΛΙΚΙΑΣ

Ειδική Αναπτυξιακή Διαταραχή (ΕΑΔ) Λόγου και Ομιλίας

• Ο όρος “Ειδική Αναπτυξιακή Διαταραχή λόγου και ομιλίας” περιγράφει παιδιά τα οποία παρουσιάζουν σημαντική βραδυπορία στην ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων.

• Βασικό για την διάγνωση ΕΑΔ λόγου και ομιλίας είναι ο αποκλεισμός παθολογικών ευρημάτων όπως αισθητηριακή διαταραχή (βαρηκοΐα), νευρολογική νόσο, γναθοπροσωπικές ανωμαλίες, νοητική υστέρηση, είτε σε περιβαλλοντικούς & συναισθηματικούς παράγοντες.

• Κατά το ICD-10 υπάρχουν 3 υπο-ομάδες στις ΕΑΔ λόγου και ομιλίας. Η πρώτη και πιο ήπια είναι η διαταραχή άρθρωσης και φωνολογίας. Η δεύτερη είναι η διαταραχή στην έκφραση του λόγου (δυσκολίες στην απόκτηση λεξιλογίου & εννοιών, δυσκολίες σε συντακτικές δομές). Η τρίτη και πιο σοβαρή μορφή συμπεριλαμβάνει δυσκολίες στην κατανόηση και στην έκφραση γραπτού λόγου (βλέπε παρακάτω).

• Τα παιδιά με ΕΑΔ λόγου και ομιλίας παρουσιάζουν πολύ συχνά και δυσκολίες στις οπτικο-χωρικές τους ικανότητες.

• Η ΕΑΔ λόγου & ομιλίας είναι η πιο συχνή από τις ΕΑΔ με συχνότητα 6-10% σε ηλικία έως 3 ετών, τα ποσοστά μειώνονται σημαντικά στην σχολική ηλικία.

• Η αιτιοπαθογένεια της ΕΑΔ είναι άγνωστη και πιθανότατα γενετική.

Κλινική εικόνα : α. Αργούν να πουν τις πρώτες λέξεις.

β. Ανομοιογενή ανάπτυξη λόγου

γ. Δυσκολία στην συντακτική δομή/μορφολογία

δ.Δυσκολία απόκτησης λεξιλογίου/εννοιών

ε. Δυσκολία επεξεργασίας/χρήσης φθόγγων

• Η διάγνωση της ΕΑΔ ομιλίας & λόγου γίνεται στο 3ο ηλικιακό έτος και όχι πιο πριν.

• Το παιδί παρουσιάζει χαμηλές σχολικές επιδόσεις και συναισθηματικοί/περιβαλλοντικοί παράγοντες πιθανότατα επηρεάζουν την πορεία της νόσου.

• Υπο-Ομάδες : 1. Συμπτώματα Έκφρασης

2. Συμπτώματα Κατανόησης
3. Συμπτώματα Άρθρωσης/Φώνησης

• Η συννόσηση με ΕΑΔ Κινητικού συντονισμού είναι συχνή.

Θεραπεία : 1. Λογοθεραπεία (στηρίζεται στα θεωρητικά μοντέλα της ανάπτυξης του λόγου και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης)

2. Εργοθεραπεία
3. Ψυχολογική υποστήριξη
4. Διεπιστημονική διαγνωστική διαδικασία

Η πρόγνωση είναι καλύτερη εάν η θεραπεία ξεκινήσει πριν από την ηλικία των 5 ετών και συμμετέχουν και οι γονείς στο θεραπευτικό πρόγραμμα

Ειδική αναπτυξιακή Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού

• Χαρακτηρίζεται από σοβαρή μειονεξία στην ανάπτυξη συντονισμένων κινήσεων.

• Η διάγνωση τίθεται μόνο όταν η διαταραχή παρεμποδίζει την καθημερινή λειτουργικότητα του παιδιού που απαιτούν αδρές/λεπτές κινήσεις ή σύνθετες κινητικές δεξιότητες.

• Συνοδεύονται από δυσκολίες σε οπτική αντίληψη και οργάνωση χώρου.

• Για την διάγνωση πρέπει όπως και στις ΕΑΔ λόγου & ομιλίας να αποκλεισθούν παθολογικά αίτια όπως νοητική υστέρηση, αισθητηριακές διαταραχές, νευρολογικές νόσοι, κινητικές διαταραχές ή περιβαλλοντική στέρηση.

• Πιθανότατα το παιδί θα εμφανίζει “ήπια” νευρολογικά σημεία τα οποία δεν είναι παθολογικά και θεωρούνται φυσιολογικά στην παιδική ηλικία.

Ειδική Αναπτυξιακή Διαταραχή Σχολικών Ικανοτήτων

• Αναφέρεται σε μια ομάδα διαταραχών που εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην κατάκτηση και χρήση γραπτού λόγου, ανάγνωσης, γραψίματος, κρίσης ή μαθηματικών ικανοτήτων.

• Πρέπει να αποκλεισθούν παθολογικά αίτια όπως τις παραπάνω διαταραχές.

• Αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Επιπολασμός : – 2-10% σε μαθητικό πληθυσμό

– Αναλογία 4:1 (αγόρια προς κορίτσια)

– Ανευρίσκονται και σε άλλα μέλη της οκογένειας ή μεταδίδονται από γενεά σε γενεά.

Αιτιοπαθογένεια : – 35-40% σε αγόρι

– 20% σε κορίτσι                   →→→ Από 1 γονέα με Δυσλεξία

Ειδικοί παράγοντες :

1. Προδιαθεσικοί παράγοντες – Προγεννητικές/Περιγεννητικές δυσκολίες

– Χαμηλό βάρος γέννησης

– Πρωορότητα

– Αλκοολισμός

– Κάπνισμα γονέων

– Ψυχολογικοί παραμέληση

2. Γενετικοί παράγοντες – Οικογενής κατανομή

– ↑ σε μονοζυγωτικούς διδύμους

– Χρωμοσωμικές ανωμαλίες

3. Νευροβιολογικοί παράγοντες – ↓ τεστοστερόνη στο εμβρυϊκό αίμα

– ΗΕΓ διαφορές

– Διαφορές στην αιμάτωση του ΚΝΣ

4. Γνωσιακοί παράγοντες – Μειωμένη αναγνώριση λέξεων και κατανόηση

– Ελλείμματα στην φωνολογική διαδικασία

– Ελλείμματα στην γραμματική & το συντακτικό

– Ελλείμματα στο λεξιλόγιο

– Ελλείμματα στις στρατηγικές επικοινωνίας

– Γλωσσικά προβλήματα

Κλινική εικόνα : Εκδηλώνονται με ειδικές και σημαντικές ελλείψεις στην εκμάθηση σχολικών δεξιοτήτων, οι οποίες δεν είναι άμεσο επακόλουθο άλλων διαταραχών.

• Η διάγνωση τίθεται με το αποτέλεσμα της επίδοσης του παιδιού σε σταθμισμένες δοκιμασίες, το οποίο πρέπει να είναι σημαντικά χαμηλότερο από το αναμενόμενο για την ηλικία του παιδιού.

Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ (Ειδική Διαταραχή Ανάγνωσης) είναι η συχνότερη μαθησιακή διαταραχή με αποτέλεσμα την δυσκολία στην μάθηση ανάγνωσης και γραφής, παρότι υπάρχει καλή εκπαίδευση, φυσιολογική  νοημοσύνη & καλό κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον.

Κλινική εικόνα Δυσλεξίας : 1. Διάβασμα συλλαβιστό

2. Άχρωμη φωνή
3. Παρατονισμός
4. Ορθογραφικά λάθη
5. Παράληψη λέξεων & προτάσεων
6. Αντιστροφή & Παράληψη γραμμάτων και συλλαβών
7. Μη εφαρμογή γραμματικών κανόνων
8. Δεν διαχωρίζει τις λέξεις & αδυναμία σημείων στίξης
9. Σύγχυση παρόμοιων πραγμάτων
10. Πτωχή λεκτική έκφραση

• Η διάγνωση πρέπει να γίνει έως την ηλικία των 8 ετών.

Πρόγνωση : 1. Ως ενήλικες παρουσιάζουν διαταραχές στην ορθογραφία και στην γραφή.

2. Τα παιδία με μεγαλύτερη νοημοσύνη και υψηλότερο κοινωνικό-πολιτισμικό επίπεδο, έχουν καλύτερη πρόγνωση.
3. Όταν συνυπάρχουν συναισθηματικές διαταραχές και διαταραχή της συγκέντρωσης της προσοχής, η πρόγνωση είναι χειρότερη.

Βάση ICD-10 : 1. ΕΑΔ Ανάγνωσης

2. ΕΑΔ Συλλαβισμού
3. ΕΑΔ Αριθμητικών ικανοτήτων (δυσκαλκουλία)
4. Μεικτή διαταραχή Σχολικών ικανοτήτων
5. Άλλες αναπτυξιακές διαταραχές σχολικών ικανοτήτων
6. ΕΑΔ μη προσδιοριζόμενες αλλιώς

Θεραπεία : 1. Μακροχρόνια διαδικασία με συνεργασία οικογένειας – σχολείου

2. Πολύχρονη ειδική αγωγή και εξάσκηση με παιδαγωγούς, επικεντρώνοντας στο να εκμεταλλευτεί τις ισχυρές περιοχές των γνωσιακών & αντιληπτικών δυνατοτήτων του.
3. Ψυχολογική υποστήριξη παιδιού & γονέων
4. Ατομική ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση ως προς την χαμηλή αυτοεκτίμηση & την συναισθηματική αστάθεια του παιδιού.

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινησίας (Δ.Ε.Π.Υ.)

• Πρόκειται για νευροαναπτυξιακή διαταραχή πολυπαραγοντικής αιτιολογίας, με υψηλό βαθμό ετερογένειας, η οποία έχει ως επακόλουθο σοβαρές κοινωνικές, μαθησιακές και ψυχολογικές δυσκολίες σε κάθε αναπτυξιακή φάση του παιδιού.

• Η διάγνωση γίνεται στο Δημοτικό (>8 ετών).

Επιπολασμός : 1-10% του παιδικού πληθυσμού και με αναλογία 2-7:1 κυρίως στα αγόρια.

Η ΔΕΠΥ είναι πιο συχνή σε στις πόλεις, σε πτωχές αγροτικές περιοχές, σε οικογένειες με χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, σε παιδιά που μεγαλώνουν σε ιδρύματα.

Κλινική εικόνα : – Απροσεξία

– Υπερκινητικότητα                                                 Έναρξη πριν την 

– Παρορμητικότητα                                                 ηλικία των 7 ετών και

– Έκπτωση λειτουργικότητας (2> τομείς)                 διάρκεια 6 μηνών

τουλάχιστον

– ΔΕΠΥ με προεξάρχοντα τον απρόσεκτο υπότυπο.

– ΔΕΠΥ με προεξάρχοντα τον παρορμητικό/υπερκινητικό υπότυπο.

– ΔΕΠΥ συνδυασμένος τύπος.

Διαφορική διάγνωση 1. Φυσιολογικό φάσμα συμπεριφοράς

2. Υπερκινητική συμπεριφορά
3. Διαταραχή Διαγωγής
4. Συναισθηματική διαταραχή
5. Τικ, χορεία και δυσκινησίες
6. ΔΑΔ = ΔΑΦ
7. Νοητική υστέρηση
8. Χρήση φαρμακευτικών ουσιών (αντιεπιληπτικά)

Πρόγνωση :

• Οι ασθενείς εμφανίζουν στην ενήλικη ζωή την ψυχοπαθολογία σε ποσοστό 60-80%.

• Τα συμπτώματα της υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας μειώνονται ενώ τα συμπτώματα της απροσεξίας παραμένουν με επακόλουθες μαθησιακές δυσκολίες και γνωστικά ελλείμματα..
• Η πρόγνωση είναι δυσχερής όταν συνυπάρχει Διαταραχή Διαγωγής πρώιμης έναρξης με ΔΕΠΥ (<10 ετών).

Νευροψυχολογία : Προβλήματα σε :

– Eκτελεστικές λειτουργίες (ελλείμματα σε ανασταλτικό έλεγχο, σχεδιασμό και οργάνωση δραστηριότητας, σε ενεργό μνήμη, ευελιξία της προσοχής)

– Ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών (επεξεργάζονται με βραδύτερο ρυθμό)

– Aντίληψη & οργάνωση χώρου

– Mη ανοχή αναβολής ή αποστροφή αναμονής άμεσης ικανοποίησης των επιθυμιών

Αιτιοπαθογένεια :

1. Γενετική προδιάθεση της τάξεως 20-50% με συγγενείς 1^ου βαθμού.
2. Μοριακές γενετικές μελέτες ανέδειξαν στοιχεία για α. Γονίδιο του μεταφορέα DA (DAT1)

β. Β-υδροξυλάσης της DA (DBH)

γ. Η1 υποδοχέα Σεροτονίνης (HTR1B)

δ. Μεταφορέα της Σεροτονίνης (5-HTT)

ε. Πρωτεΐνη 25kDa

1. Κατά την κυοφορία έκθεση σε : Aλκοόλ, Ουσίες, Κάπνισμα, σε υψηλή Α.Π., Stress κατά την κύηση, Πρωορότητα και Χαμηλό Βάρος Γέννησης.
2. MRI μελέτες ανέδειξαν : Μειωμένο όγκο φακοειδούς πυρήνα, Μεσολόβιου, Παρεγκεφαλίδας & ΔΕ Μετωπιαίων περιοχών όπως και αυξημένο ρυθμό λέπτυνσης του φλοιού.
3. fMRI μελέτες ανέδειξαν : Διαφορές σε ασθενείς με ΔΕΠΥ και υγιείς συμμετέχοντες.
4. PET μελέτες ανέδειξαν : Διαταραγμένο μεταβολισμό Γλυκόζης στις προμετωπιαίες και προκινητικές περιοχές του μετωπιαίου λοβού.
5. SPECT μελέτες ανέδειξαν : Υπολειτουργία σε προμετωπιαίες & ραβδωτές περιοχές σε παιδιά & ενήλικες που πάσχουν από ΔΕΠΥ.

Θεραπεία : 1. Φαρμ. αγωγή ΔΕΝ ενδείκνυται για προσχολικής ηλικίας παιδιά.

2. Φαρμ. αγωγή σε παιδιά > 6 ετών.

Ψυχοδιεγερτικά φάρμακα                                 Μη διεγερτικά φάρμακα

α. Μεθυλφαινιδάτη (αμ. αποδεσμ/σης)              α. Ατομοξετίνη (max: 120 mg)

β. Μεθυλφαινιδάτη (βρ. αποδεσμ/σης)              β. Κλονιδίνη

γ. Γουανφακίνη

3. Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία (θεωρία κοινωνικής μάθησης)
4. Πολυπαραγοντική θεραπεία

Αυτοκτονίες και απόπειρες αυτοκτονίας σε παιδική – εφηβική ηλικία

• Αποτελούν χαρακτηριστική συμπεριφορά της εφηβικής ηλικίας παρά στις μικρότερες ηλικίες.
• Η συνειδητή επιθυμία θανάτου αναφέρεται κυρίως στην προβληματική εφηβεία και έχει σχέση με τις ψυχικές διεργασίες αποχωρισμού σε εφήβους που δεν έχουν αποκτήσει ισχυρό αίσθημα ταυτότητας.
• Οι απόπειρες συχνά αποτελούν μέσο χειριστικής συμπεριφοράς και προσέλκυσης του περιβάλλοντος.
• Τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι χαμηλά στην παιδική ηλικία και αυξάνονται στην εφηβική σε ηλικία 10-14 ετών (1.5/100.000) και σε ηλικία 15-19 ετών (8,.2/100.000).
• Στα αγόρια εκτείνεται από 1.3-3.8% και στα κορίτσια 1.5-10.1%.
• Το ποσοστό επανάληψης της απόπειρας μέσα σε διάστημα 6 μηνών είναι 50% ενώ η θνητότητα ανέρχεται σε 0.5-1% ανά έτος.

Παράγοντες κινδύνου : Δομικά στοιχεία προσωπικότητας        Διαταραχές συμπεριφοράς

Γεγονότα ζωής                                       Τοξικομανία

Οικογενειακά χαρακτηριστικά              Σωματική ασθένεια

Ψυχοπαθολογία                                   Μετανάστευση

Αλλαγή σχολείου                                Σχολική αποτυχία

Ερωτική απογοήτευση                         Ενδοοικογενειακές συγκρούσεις

Τρόποι αυτοκτονίας : Κατάποση φαρμ. Σκευασμάτων

Φλεβοτομία

Απαγχονισμός

Πτώση από ύψος

Χρήση πυροβόλων όπλων

Ασφυξία

Μαχαίρωμα

Πτώση μπροστά σε ρόδες αυτοκινήτου

Κάψιμο

Η απόπειρα αυτοκαταστροφής είναι η τελική και απελπισμένη χειρονομία του παιδιού να διατηρήσει ή να εγκαταστήσει την σχέση του με τους άλλους