ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Ταξινόμηση : 1. Διαταραχή Πανικού και Αγοραφοβία

2. Διαταραχή Γενικευμένου άγχους
3. Διαταραχή Κοινωνικού άγχους
4. Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
5. Διαταραχή stress μετά από Ψυχοτραυματική εμπειρία (PTSD)
6. Ειδικές Φοβίες

Επιδημιολογία : – 15% επιπολασμός σε γενικό πληθυσμό ανά έτος.

• 7% επιπολασμός για ΙΔΨ διαταραχή ανά έτος
• 6% επιπολασμός για Ειδική φοβία ανά έτος
• Αναλογία γυναικών:ανδρών 2:1

Αιτιολογία :

1. Ψυχοκοινωνικές Θεωρήσεις

• Ψυχοδυναμικές Θεωρίες : Aνάγεται σε πρόβλημα επιτυχούς ή ανεπιτυχούς παρέμβασης των αμυντικών μηχανισμών του Εγώ στις εσωτερικές καταστάσεις κινδύνου (απώλεια αντικειμένου αγάπης, ανεξέλεγκτες ενορμήσεις του Εγώ). Μηχανισμοί άμυνας όπως ταύτισης, απώθησης & μετάθεσης.

• Συμπεριφερολογία και Θεωρίες μάθησης : Οι μαθησιακές διεργασίες συνειρμικού τύπου όπως η εξοικείωση και η μάθηση μέσω διαδικασιών δοκιμής και λάθους παίζουν σημαντικό ρόλο στην διαιώνιση του άγχους.

Κλασσική Οροεξαρτώμενη μάθηση (παράδειγμα με το κουνέλι & κρότο)

Συντελεστική Οροεξαρτώμενη μάθηση (θετική & αρνητική ενίσχυση)

Κοινωνική μάθηση (μίμηση προτύπων)

• Γνωσιακές Θεωρήσεις : Οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις του ατόμου για τον κίνδυνο αντιμετώπισης σε φοβογόνες καταστάσεις, αποτελούν τον σημαντικό ρόλο στην διαιώνιση του άγχους.

2. Βιολογικές Θεωρήσεις

2.1.  Κληρονομικότητα

2.2.  Αυξημένη έκκριση γλουκοκορτικοειδών – CRF

2.3.  Αναστολή νευρογένεσης BDNF

2.4.  Δυσλειτουργία του αυτονομικού κέντρου στο στέλεχος

2.5.  Πληθώρα ευρημάτων σε ψυχοφυσιολογικές μετρήσεις

2.6.  SPECT/PET/fMRI δείχνουν μεταβολές στην αιματική ροή και τον εγκεφαλικό μεταβολισμό (ιδιαίτερα μεταιχμιακό σύστημα & κροταφικές περιοχές)

Θεραπεία :

1. Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης Σεροτονίνης (SSRI’s)
2. Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης Σεροτονίνης – Νορεπινεφρίνης (SNRI’s)
3. Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCA’s) – ΟΧΙ ΣΕ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ
4. Αναστολείς της Μονοαμινοξειδάσης (MAOI’s) → α. Φενελζίνη (Προσοχή σε κρίσεις   Υπέρτασης λόγω Τυραμίνης)

β. Μοκλοβεμίδη

5. Άλλα φάρμακα (Γκαμπαπεντίνη, Πρεγκαμπαλίνη)
6. Βενζοδιαζεπίνες (ΒΖΔ)
7. Γνωσιακές – Συμπεριφορικές ψυχοθεραπείες (8-20 συνεδρίες)
8. i) Θεραπεία έκθεσης/Έκθεση στην φαντασία
9. ii) Θεραπεία ενδοδεκτικής έκθεσης (για κρίσεις πανικού)

iii) Γνωσιακή θεραπεία

1. iv) Άλλες γνωσιακές – συμπεριφορικές θεραπείες όπως

α. Εκπαίδευση στην αναπνοή

β. Εκπαίδευση στην χαλάρωση

γ. Εκπάιδευση ενοφθαλμισμού στο stress

δ. Εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες

1. Διαταραχή Πανικού & Αγοραφοβία

Η προσβολή Πανικού χαρακτηρίζεται από αιφνίδια κρίση έντονου άγχους, δυσφορίας και φόβου, η οποία κορυφώνεται εντός 10 minutes. Τα συμπτώματα της μπορούν να διαχωριστούν σε ψυχολογικά (αίσθημα αποπροσωποποίησης, αίσθημα απώλειας ελέγχου του νου, φόβος επικείμενου θανάτου) και σωματικά (αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία, εφίδρωση, δυσχέρεια στην αναπνοή, αίσθημα αστάθειας).

Η Διαταραχή Πανικού χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες και επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού, από τις οποίες η μια εξ αυτών εμμένει για διάστημα τουλάχιστον ενός μηνός και συνοδεύεται από έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου λόγω της πιθανότητας να επακολουθήσουν κι άλλες, ανησυχία και φόβος για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις και σημαντική αλλαγή στην συμπεριφορά εξαιτίας αυτών.

Κλινική εικόνα :  1. Αίσθημα αποπροσωποιήσης

2. Αίσθημα απώλειας ελέγχου του νου
3. Φόβος επικείμενου θανάτου
4. Αίσθημα παλμών
5. Ταχυκαρδία
6. Εφίδρωση
7. Δυσχέρεια αναπνοής
8. Αιμωδίες

Η Αγοραφοβία χαρακτηρίζεται ως την φοβία να μείνει κάποιος μόνος σε χώρο οπού η διαφυγή του θα είναι δύσκολη σε περίπτωση κρίσης Πανικού (πχ. γήπεδο, μετρό, εκκλησία κ.α.).

• 5% του γενικού πληθυσμού με αναλογία γυναικών:ανδρών 2-3:1.

Πορεία :

– Έναρξη στα τελευταία χρόνια της εφηβικής ζωής

– 30-40% ελεύθερης συμπτωματολογίας ασθενείς

– 50% ήπια συμπτωματολογία σε ασθενείς

– 10-20% σοβαρού βαθμού συμπτωματολογία σε ασθενείς

Θεραπεία : Ψυχοθεραπείες

1. Θεραπεία έκθεσης in vivo (60% αποτελεσματικότητα)
2. Γνωσιακή θεραπεία
3. Θεραπεία ενδοδεκτικής έκθεσης
4. Εκπαίδευση στην αναπνοή
5. Εκπαίδευση στην χαλάρωση

Φαρμακευτική αγωγή με :

1. SSRI’s (όλες οι ουσίες)
2. MAOI’s (Φενελζίνη)
3. ΒΖΔ (Αλπραζολάμη, Κλοναζεπάμη)
4. TCA’s (Ιμιπραμίνη, Χλωριμιπραμίνη)

Συνδυασμός των άνωθεν (ψυχοθεραπεία & Φ.Α.)

2. Διαταραχή Γενικευμένου άγχους

Χαρακτηρίζεται από υπερβολικό και ασύμβατο άγχος με τις περιστάσεις, που επιμένει σε βάθος χρόνου και δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Το άτομο αδυνατεί να ελέγξει το άγχος και την ανησυχία του τις περισσότερες ημέρες τουλάχιστον σε διάστημα 6 μηνών.

Κλινική εικόνα :  1. Ευερεθιστότητα

2. Μυϊκή τάση
3. Διαταραχές ύπνου
4. Αδυναμία χαλάρωσης
5. Έκπτωση της λειτουργικότητα

• Συννόσηση με πολλαπλές ψυχιατρικές & σωματικές διαταραχές και έκπτωση λειτουργικότητας του ασθενούς.

Επιπολασμός : – 5-6% του γενικού πληθυσμού

– 2:1 γυναίκες προς άνδρες

– Ηλικιακό φάσμα 55 – 85 ετών (έναρξη 35-45 ετών)

Θεραπεία : Ψυχοθεραπεία

1. Στρατηγικές Βιο-ανάδρασης
2. Προοδευτική χαλάρωση
3. Εφαρμοσμένη χαλάρωση
4. Θεραπεία ενοφθαλμισμού στο stress
5. Γνωσιακή θεραπεία
6. Υποστηρικτική Ψυχοθεραπεία

Φαρμακοθεραπεία

1. Paroxetine
2. Escitalopram SSRI’s
3. Sertraline
4. Velanfaxine SNRI’s
5. Pregabaline
6. Βουσπιρόνη (Bespar)
7. Βενζοδιαζεπίνες
8. Ιμιπραμίνη  TCA’s

3. Διαταραχή Κοινωνικού άγχους

Χαρακτηρίζεται από έντονο και επίμονο φόβο για κοινωνικές καταστάσεις, στις οποίες το άτομο πρέπει να επιτελέσει κάτι μπροστά σε ανθρώπους που είναι άγνωστοι είτε πρόκειται για άτομα εξουσίας.

Το άτομο αναφέρει ότι το άγχος του είναι υπερβολικό και έτσι επιφέρει έκπτωση της λειτουργικότητας του καθημερινά όπως και αποφεύγει τις επίφοβες κοινωνικές εκδηλώσεις είτε τις υπομένει υπό το κράτος έντονου άγχους.

Εάν το άτομο νιώθει άγχος για τις περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις, τότε η διάγνωση προσδιορίζεται σε Διαταραχή Γενικευμένου Κοινωνικού Άγχους (ΔΓΚΑ).

Επιπολασμός : – 3-13% του γενικού πληθυσμού

– Μικρή υπεροχή των γυναικών

– Ηλικιακό φάσμα από 5-35 ετών (έναρξη στην εφηβεία)

– Χρόνια πορεία με σημαντικό ποσοστό να παρουσιάζει έκπτωση της λειτουργικότητας

Θεραπεία : Ψυχοθεραπεία

1. Γνωσιακή – Συμπεριφορική
2. Θεραπεία έκθεσης
3. Γνωσιακή θεραπεία (μακροπρόθεσμα έχουν μείωση των υποτροπών)
4. Εφαρμοσμένη χαλάρωση
5. Εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες

Φαρμακοθεραπεία

1. Paroxetine
2. Fluvoxamine
3. Fluoxetine SSRI’s (Θεραπεία 1^ης επιλογής)
4. Citalopram
5. Escitalopram
6. Sertraline
7. MAOI’s → Φενελζίνη & Τρανυλκυπρομίνη
8. Βενζοδιαζεπίνες (Kλοναζεπάμη & Bρωμαζεπάμη αποτελεσματικές vs. placebo therapy)

4. Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή

Χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες (ιδέες & σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις αιφνίδιας εισβολής και επίμονες), οι οποίες οδηγούν σε καταναγκασμούς (σκόπιμες συμπεριφορές), με τελετουργικό χαρακτήρα που αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στην μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες.

Να σημειωθεί ότι υπάρχει εναισθησία του ασθενούς (προσπάθεια αντίστασης αλλά μάταια).

Ιδεοληψίες που αφορούν σε σκέψεις μόλυνσης, παθολογικής αμφιβολίας, συμμετρίας, επιθυμίες σεξουαλικού περιεχομένου & απαράδεκτες ενδόμυχες εικόνες.

Ψυχαναλυτικά, Δυστονικές προς το Εγώ (δλδ ως ψυχικό φαινόμενο ξένο προς τον εαυτό και τις αξίες του και πέραν από τον έλεγχο του).

Κλινική εικόνα :  1. Έλεγχος

2. Πλύσιμο χεριών    Έντονο άγχος
3. Μέτρημα ξανά και ξανά   Σπατάλη σημαντικού μέρος χρόνου
4. Ζήτηση διαβεβαιώσεων     Μειωμένη λειτουργικότητα
5. Ακρίβεια σε θέματα τάξης Αποφευκτική συμπεριφορά (Σημείο)

Επιπολασμός : – 2-3% του γενικού πληθυσμού

– Μικρή υπεροχή των γυναικών με αναλογία 1.5:1

– Μεγάλη συννόσηση

– Έναρξη κατά Μ.Ο. 20 ετών (με έξαρση 12-14 ετών & 20-22 ετών)

Θεραπεία : Ψυχοθεραπεία

1. Θεραπεία έκθεσης
2. Αποτροπή απάντησης (60-70% αποτελεσματικότητα)

Φαρμακοθεραπεία

1. Sertraline
2. Paroxetine
3. Fluoxetine SSRI’s (Θεραπεία 1^ης επιλογής)
4. Fluvoxamine
5. Citalopram
6. Χλωριμιπραμίνη TCA’s

                   Ψυχοχειρουργική

1. Σε αυτοκτονικούς ασθενείς
2. Με σημαντική αναπηρία ασθενείς

5. Διαταραχή Stress μετά από Ψυχοτραυματική Εμπειρία (PTSD)

Σύνδρομο οπού το άτομο εμπλέκεται ή είναι παρών σε ένα στρεσσογόνο γεγονός, εξαιρετικά μεγάλης έντασης, το οποίο θα προκαλούσε αναστάτωση σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους.

Το άτομο αντιδρά με φόβο, αίσθημα αβοηθητότητας, ψυχικό τρόμο, παρουσιάζει δε επανειλημμένα έντονες αναβιώσεις του γεγονότος, είτε σε εγρήγορση είτε σε εφιαλτικά όνειρα.

Κλινική εικόνα :    1. Αίσθημα αβοηθητότητας

2. Ψυχικός τρόμος  13. ↑ αντανακλαστικό αιφνιδιασμού
3. Έντονες αναβιώσεις
4. Εφιαλτικά όνειρα
5. Φόβος
6. Μειωμένο εύρος συναισθηματικής δόνησης
7. Άγχος
8. Αδυναμία σκέψης για μέλλον
9. Ψυχοφυσιολογική εγρήγορση
10. Διαταραχές ύπνου
11. Ευερεθιστότητα/εκρήξεις θυμού
12. Δυσκολία συγκέντρωσης

Επιπολασμός : – 8% του γενικού πληθυσμού

– Υπεροχή των γυναικών με αναλογία 2:1

– Συννόσηση με ΜΚΔ, κατάχρηση αλκοόλ, αγχώδης διαταραχή

Πορεία : – 30% πλήρης ύφεση (άνευ φαρμακευτικής αγωγής)

– 40% ήπια συμπτωματολογία

– 20% μέτρια συμπτωματολογία

– 10% στάσιμη συμπτωματολογία

Θεραπεία :  Φαρμακοθεραπεία

1. Fluoxetine
2. Paroxetine SSRI’s
3. Sertraline
4. Amitriptiline
5. Ιμιπραμίνη TCA’s
6. Φενελζίνη
7. Βροφαρομίνη MAOI’s
8. Μιρταζαπίνη
9. Λαμοτριγίνη
10. Προπανολόλη b–blockers (πρόληψη συμπτωμάτων PTSD για τουλάχιστον 2 μήνες)

Ψυχοθεραπεία

1. Οφθαλμοκινητική απευαισθητοποίηση – Επανεπεξεργασία
2. Άμεσες παρεμβάσεις μετά από ψυχοτραυματικό γεγονός
3. Ψυχοεκπαίδευση
4. Γνωσιακές – Συμπεριφορικές ψυχοθεραπείες : – Θεραπεία έκθεσης
5. Γνωσιακή θεραπεία
6. Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία

6. Ειδικές Φοβίες

Περιγεγραμμένος, επίμονος και αδικαιολόγητος φόβος για συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση. Οι ασθενείς προσαρμόζουν τον τρόπο ζωής τους ώστε να αποφεύγουν φοβικές καταστάσεις αν και γνωρίζουν ότι είναι αβάσιμες και μη ρεαλιστικές φοβίες.

Ο ασθενής έχει πλήρης εναισθησία και η έναρξη της νόσου είναι στην παιδική ηλικία.

Τύποι Φοβίας : 1. Ζώων

2. Φυσικού περιβάλλοντος (ύψη, καταιγίδες, νερό)
3. Αίματος/ένεσης/τραύματος
4. Καταστάσεων (αεροπλάνα, ασανσέρ, κλειστά μέρη)
5. Άλλος τύπος

Επιπολασμός : – 12.5% του γενικού πληθυσμού δια βίου

– Υπεροχή των γυναικών με αναλογία 2:1

– Έναρξη στην παιδική ηλικία

Θεραπεία : Ψυχοθεραπεία

1. Θεραπεία Έκθεσης in vivo Γνωσιακή θεραπεία
2. Έκθεση στην φαντασία Ψυχοδυναμική & EMDR
3. Θεραπεία Ενδοδεκτικής Έκθεσης Υπνοθεραπεία
4. Θεραπεία Εικονικής πραγματικότητας
5. Εφαρμοσμένη μυϊκή τάση
6. Συστηματική Απευαισθητοποίηση